جرم افترا چیست

جرم افترا در لغت به معنای تهمت زدن و بهتان و دروغ و کارهای ناروا را به کسی نسبت دادن می باشد.

در اصطلاح حقوقی و با توجه به ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، جرم افترا یعنی نسبت دادن عملی که در قانون جرم است به دیگری، بدون اینکه شخص بتواند صحت آن را اثبات نماید.

مرکز تخصصی وکالت و مشاوره حقوقی دادهومان

جهت مشاوره با وکیل کیفری

با شماره تلفن زیر تماس حاصل نمایید

افترا چیست؟

چنانچه شخصی ارتکاب جرمی را به دیگری نسبت دهد، به طور مثال او را کلاهبردار خطاب کند و سپس نتواند این امر را اثبات نماید، مرتکب جرم افترا شده است. در جرم افترا به دلیل اینکه بدون دلیل جرمی به دیگری نسبت داده شده و آبروی وی در خطر افتاده است، قانونگذار از او حمایت کرده و عمل منتسب کننده را جرم افترا  دانسته است. این حق را به وی داده است که چنانچه جرمی به وی نسبت داده شده ولی اثبات نشود، شخصی که جرم به وی نسبت داده شده علیه شخص مرتکب طرح دعوی افترا جهت اعاده حیثیت نماید. به طور مثال چنانچه شخصی دیگری را کلاهبردار یا دزد خطاب کند و یا علیه وی شکایت کلاهبرداری یا سرقت یا … مطرح نماید، اما شکایت وی به دلیل فقدان دلیل در دادسرا یا دادگاه به نتیجه نرسد و منجر به صدور قرار منع تعقیب گردد شخصی که این شکایت علیه وی مطرح شده است می تواند جهت اعاده حیثیت علیه شاکی، شکایت افترا را مطرح نماید. بنابراین  یکی از جرایم علیه اشخاص که قانون گذار آن را جرم انگاری نموده است، جرم افترا می باشد.

جرم افترا

جرم افترا در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی اصلاحیه ۱۳۹۹ اینگونه تعریف شده است:” هرکس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید، جز در مواردی که موجب حد است، به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.” جزای نقدی درجه شش، از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال می باشد. مطابق این ماده برای اینکه جرم افترا به وقوع بپیوندد، وجود چند شرط لازم به نظر می رسد که در ادامه در خصوص این جرم و شروط تحقق آن توضیحاتی ارائه خواهیم داد.

شرایط تحقق جرم افترا

شرایط لازم برای تحقق جرم افترا از قرار ذیل می باشد که با جمع این سه شرط جرم افترا به وقوع می پیوندد.

نسبت دادن جرم

اولین شرطی که قانون گذار در ماده راجع به آن صحبت کرده است، این است که باید ارتکاب جرمی، هرچند کوچک باشد به شخص نسبت داده شده باشد. به عنوان مثال، چنانچه شخصی را به بی تقوایی، روزه‌خواری، بی‌سوادی، بد اخلاقی یا بی‌عدالتی و نظایر آن متهم کنید، چون این موارد در قانون جرم نمی باشند، شما مرتکب جرم افترا نشده اید و ممکن است به عنوان توهین قابل تعقیب باشید. لذا به این نتیجه می رسیم که بزه دیده و مرتکب در این جرم باید اشخاص حقیقی باشد تا این جرم به وقوع بپیوندد.

نسبت دادن صریح

ارتکاب جرم باید به صراحت به شخص نسبت داده شود. با توجه به این شرط انتساب ضمنی و تلویحی جرم به دیگری مشمول عنوان افترا نمی باشد، صراحت گفتار شرط تحقق جرم افترا می باشد.

عدم اثبات جرم

مورد آخر برای تحقق جرم افترا، ناتوانی شخص مفتری از اثبات حرفی که زده است، می باشد. یعنی مفتری نباید بتواند ارتکاب جرمی که به دیگری نسبت داده است را اثبات کند.

جرم افترای عملی

جرم افترای عملی در ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی اینگونه تعریف شده است که:” هرکس عالماً و عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات ادوات از جمله اشیایی را که یافتن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد، بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است بگذارد یا مخفی کند به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از سه ماه تا یک سال و نیم و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود.”

 شرایط تحقق جرم افترا عملی

شرط اول برای تحقق افترای عملی این است که رفتار مرتکب در جرم افترای عملی باید به شکل یکی از افعال مثبت گذاردن، مخفی کردن و متعلق به غیر قلمداد نمودن باشد. منظور از گذاردن در این تعریف، یعنی قرار دادن اشیا و لوازم جرم در منزل و محل کار یا خودرو متعلق به دیگری و یا اشیای که متعلق به او می باشد.

شرط دوم اینکه عمل مرتکب باید بدون اطلاع طرف مقابل باشد، در نتیجه بی اطلاعی شخص شرط تحقق جرم افترا عملی می باشد. برای مثال چنانچه شخصی چمدانی به شخص دیگری بدهد و آن شخص بدون اطلاع از اینکه این چمدان حاوی مواد مخدر و اموال مسروقه می باشد و سلاحی در آن وجود دارد، آن را حمل کند این مورد جرم افتراء عملی می باشد.

قانون گذار در اصلاحات سال ۱۳۹۹ با توجه به اینکه این جرم قابل گذشت می باشد، مجازات حبس این جرم را نیز به نصف تقلیل داده است.

افترا در قانون مجازات اسلامی

جرم افترا در قانون مجازات اسلامی در ماده ۶۹۷ آمده است. این جرم با توجه به ماده ۱۰۴ قانون مجازات اسلامی از جمله جرایم قابل گذشت می باشد. بدین معنی که با شکایت شاکی تعقیب کیفری آن شروع می شود و با اعلام رضایت او در هر مرحله از دادرسی که باشد، رسیدگی موقوف خواهد شد. مجازات تهمت و افترا در قانون مجازات اسلامی در اصلاحات سال۱۳۹۹ با عنایت به سیاست های حبس زدایی، تقلیل یافت و از حبس و شلاق به جزای نقدی درجه شش تبدیل شد. میزان جزای نقدی درجه شش، از بیست میلیون ریال تا هشتاد میلیون ریال می باشد.

افترا در فضای مجازی

به دلیل گسترش وسایل ارتباط جمعی در فضای مجازی گاهی انتساب یک جرم به دیگری از طریق وسایل ارتباط جمعی و فضای مجازی اتفاق می افتد. به این دلیل که قانونگذار در ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی صراحتاً قید نموده که جهت انجام افترا از هر وسیله دیگری می توان استفاده نمود، در واقع مواردی که در این ماده آورده است، تمثیلی هستند. بنابراین جرم افترا در فضای مجازی، مثلاً ارسال پیام های حاوی تهمت های ناروا، یعنی پیامی که محتوای آن صراحتاً ارتکاب جرمی را به دیگری انتساب می دهد، از طریق فضای مجازی نیز از مصادیق جرم افترا محسوب خواهد شد و قابل پیگیری و شکایت کیفری می باشد. به عنوان مثال، اگر شخصی به شما در پیام رسان واتساپ، پیامی حاوی افترا و تهمت بدهد، شما می توانید از صفحه چت او اسکرین شات بگیرید و از طریق پلیس فتا از او شکایت نمایید و او به مجازات افترا در فضای مجازی محکوم خواهد شد.

مرجع رسیدگی به جرم افترا

مرجع رسیدگی به جرم افترا، با توجه به میزان مجازاتی که قانونگذار برای آن در نظر گرفته است، یعنی جزای نقدی درجه شش، دادگاه کیفری ۲ می باشد. برای ثبت شکایت در این خصوص می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و با ارائه ادله مکفی، شکواییه خود را ثبت نمایید. سپس دفتر خدمات شکواییه شما را به صورت الکترونیکی به دادگاه کیفری ۲ صالح جهت رسیدگی ارسال خواهد نمود. در این موارد علی الاصول برای ایجاد صلح و سازش، پرونده ابتدائاً به شورای حل اختلاف فرستاده می شود تا در شورا جلسه یا جلساتی برای ایجاد سازش مقرر شود. النهایه اگر سازش حاصل نشد، پرونده به دادگاه جهت رسیدگی عودت داده می شود.

جرم افترا مطلق است یا مقید

در پاسخ به این سوال که جرم افترا مطلق است یا مقید، باید گفت که مطابق قانون این جرم مطلق می باشد، به این معنی که برای تحقق جرم افترا به وقوع پیوستن نتیجه ای در عالم خارج، شرط نمی باشد. هرچند مرتکب باید سونیت داشته باشد، اما لازم نیست که به عنوان مثال از این نسبت دادن شخص بزه دیده متضرر شده باشد. جرم مقید، به جرمی گفته می شود که برای تحقق آن وقوع نتیجه ای در عالم خارج شرط باشد. اما برای تحقق جرم مطلق تحقق نتیجه خاصی در عالم خارج شرط نمی باشد.

اثبات جرم افترا

در پایان به سوالاتی که در خصوص چگونگی اثبات جرم افترا مطرح می شوند، به طور مثال اینکه ادله اثبات جرم افترا کدامند؟ راههای اثبات جرم افترا کدام است؟ و … پاسخ می دهیم. از جمله دلایل اثبات جرم افترا می توان به شهادت شهود یا اقرار مرتکب به افترا یا قرار منع تعقیبی که به وسیله دادگاه صادر و قطعی شده است، اشاره نمود. در این حالت شخصی که علیه او اقامه دعوا شده و جرم به او نسبت داده شده است، می تواند به جرم افترا علیه مفتری شکایت نماید. باید توجه نمایید با همه ادله ای که ارائه می دهید، در نهایت این قاضی محترم است که باید به اقناع وجدان برسد و حکم محکومیت یا برائت صادر نماید.

مشاوره حقوقی با وکیل کیفری