ارث زمانی ایجاد می شود که شخص فوت کرده باشد و از او دارایی به جا مانده باشد. ماده ۸۶۷ قانون مدنی اشعار می دارد:” ارث به موت حقیقی یا موت فرضی مورث تحقق پیدا می کند.”
با فوت شخص، رابطه او با دارایی هایش قطع می شود و دارایی های او به وراثش تعلق می گیرد. دارایی دو جنبه دارد، جنبه مثبت که همان اموالی است که از متوفی باقی مانده و جنبه منفی که شامل دیون و بدهی های متوفی می باشد. با فوت شخص دیون او حال می شوند در نتیجه قبل از تقسیم ارث ابتدا باید بدهی ها پرداخت شوند و بعد از آن اموال باقی مانده بین وراث تقسیم می شود. در این مقاله به متداولترین موارد قانون تقسیم ارث در ایران اشاره خواهیم کرد.
مرکز تخصصی وکالت و مشاوره حقوقی دادهومان
جهت دریافت مشاوره در این زمینه
با شماره تلفن زیر تماس حاصل نمایید
تقسیم ارث بدون انحصار وراثت
سوالی که مکرراً از ما پرسیده می شود این است که آیا تقسیم ارث بدون انحصار وراثت امکان پذیر است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت اولین قدم برای مراحل تقسیم ارث، اخذ گواهی انحصار وراثت می باشد. یعنی ابتدائاً باید تعداد ورثه و نسبت ایشان با متوفی مشخص شود تا بتوان آنچه که از او باقی مانده را تقسیم کرد. اگر بدون اخذ انحصار وراثت تقسیم ترکه انجام شود، ممکن است در آینده وراث دیگری پیدا شوند که از این تقسیم متضرر شده اند و حقشان از بین رفته است. در نتیجه قانون گذار مطابق قانون ارث، نحوه تقسیم ارث بین ورثه را اینگونه قرار داده است که در قدم اول گواهی انحصار وراثت اخذ شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه اخذ گواهی انحصار وراثت می توانید به صفحه وکیل انحصار وراثت ما رجوع نمایید.
قانون تقسیم ارث مادر
مادر از جمله وراثی است که با مورث رابطه نسبی، یعنی خونی دارد و به موجب نسب از فرزند متوفی خود ارث می برد. مطابق ماده ۸۶۲ قانون مدنی: ” اشخاصی که به موجب نسب ارث می برند، سه طبقه اند: ۱- پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد ۲- اجداد و برادر و خواهر و اولاد آنها ۳- اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولادآنها.” در طبقات نسبی، وراث طبقه مقدم مانع ارث بری وراث طبقه بعدی می شوند. قانون تقسیم ارث مادر اینگونه است که مادر در طبقه اول است و همراه با اولاد و همسر ارث می برد. مطابق قانون ارث، مادر همیشه فرض بر است، بدین معنی که میزان سهم الارث او به صورت کسری از دارایی تعیین شده است. سهم الارث مادر اگر متوفی فرزند نداشته باشد، یک سوم از ماترک و اگر فرزند داشته باشد یک ششم از آن خواهد بود.
قانون تقسیم ارث پدر
پدر نیز همچون مادر با متوفی رابطه نسبی دارد و از این باب ارث می برد. قانون تقسیم ارث پدر بدین صورت است که اگر متوفی فرزند داشته باشد سهم پدر یک ششم و اگر فرزند نداشته باشد، سهم او از ماترک دو سوم خواهد بود. در واقع وجود فرزند برای متوفی مانع ارث بردن پدر و مادر از سهم بیشتر می شود، به عبارتی باعث می شود سهم الارث آنان از میزان بیشتر به میزان کمتر کاهش یابد. ماده ۹۰۶ قانون مدنی در مورد سهم الارث پدر و مادر اعلام داشته است : ” اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشند موجود نباشد، هر یک از ابوین در صورت انفراد تمام ارث را می برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند، مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می برد، لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد، سدس از ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.”
قانون تقسیم ارث دختر و پسر
مطابق قانون تقسیم ارث دختر و پسر اگر متوفی دارای چند فرزند دختر و پسر باشد، تقسیم ارث بین آنها به صورت پسر دو برابر دختر خواهد بود. یعنی هر پسر دو سهم از ماترک و هر دختر یک سهم از آن را خواهد برد. ماده ۹۰۷ قانون مدنی در این خصوص اشعار می دارد:” اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد، ترکه به طریق ذیل تقسیم می شود: اگر فرزند منحصر به یکی باشد، خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می رسد. اگر اولاد متعدد باشند، ولی تمام آنها پسر یا تمام آنها دختر باشند ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می شود. اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها دختر و بعضی پسر، پسر دو برابر دختر ارث می برد.”
هرکدام از فرزندان متوفی که در زمان فوت او زنده بوده اند، از مورث ارث می برد و جز وراث به حساب می آیند. همانطور که اشاره کردیم اگر مورث فرزند داشته باشد، یعنی درجه نزدیکتر به میت وجود داشته باشد، درجه دورتر که نوه های میت باشند، ارث نخواهند برد، ولو فقط یک فرزند وجود داشته باشد. این حکم در ماده ۸۸۹ قانون مدنی اینگونه بیان شده است:” در بین وراث طبقه اولی اگر برای میت اولادی نباشد، اولاد اولاد او هرقدر که پایین بروند قائم مقام پدر یا مادر خود بوده و با هریک از ابوین متوفی که زنده باشد ارث می برند، ولی در بین اولاد اقرب به میت ابعد را از ارث محروم می نماید. “
مثال برای تقسیم ارث
به عنوان مثال مردی را در نظر بگیرید که فوت می کند و در زمان فوت یک زوجه دائمی، دو دختر و یک پسر و مادر دارد. می خواهیم ببینیم تقسیم ارث بین این وراث به چه نحوی انجام می شود؟
زوجه فرض بر است و از آنجا که متوفی فرزند داشته باشد او فرض پایین یعنی یک هشتم از اموال منقول و غیر منقول متوفی می باشد. سهم مادر نیز با توجه به فرزند دار بودن متوفی فرض پایین آن یعنی یک ششم از ماترک است. آنچه که از اموال متوفی باقی می ماند، بین فرزندان او به صورت پسر دو برابر دختر تقسیم می شود. در اینجا آنچه باقی مانده را ۴ قسمت در نظر می گیریم و دو قسمت آن را به پسر متوفی می دهیم و به هر کدام از دختران او یک قسمت تعلق خواهد گرفت.
برای انجام مشاوره حقوقی در زمینه قانون تقسیم ارث و نحوه تعیین سهم الارث هر کدام از وراث، می توانید از طریق خطوط دفتر با وکلای متخصص ارث گروه حقوقی دادهومان در ارتباط باشید.
مشاوره حقوقی با وکیل ارث
